သတိထားရမည္႕ အူအတက္ေရာင္ေရာဂါ

Healthcare

ကြ်န္ေတာ္ ေဆးခန္းသို့ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တို ဘာလေနာက္ဆံုးအပတ္အတြင္း ၌ ၁၅ ႏွစ္အရြယ္သမီးမိန္းကေလး ၂ ဦး အူအတက္ ေရာင္ေရာဂါျဖင္႕ လာေရာက္ ကုသပါသည္။ ပထမရက္ တြင္ မိခင္ျဖစ္ သူသည္ လက္ကိုဆြဲ၍ ဝမ္းဗိုက္ကို ခြဲစိတ္ ဒဏ္ရာရထားေသာ သမီးမိန္းကေလး လာျပပါသည္။ အထူးေဆးခန္းႀကီးတစ္ခု ၌ အူအတက္ေရာင္၍ အေရးေပၚခြဲစိတ္ ထားေၾကာင္း ေျပာပါသည္။ ေဘာ္ဒါ အေဆာင္တြင္ထားေသာ ဒႆမတန္း ေက်ာင္းသူျဖစ္ၿပီး၊ အိမ္တြင္ခြဲစိတ္ၿပီး ေခတၱနားေနခ်ိန္၌ အနည္းငယ္နာက်င္ ျခင္း၊ ကိုက္ခဲျခင္းရွိ၍လာျပျခင္းျဖစ္ပါ သည္။

အထူးကုေဆးခန္းမွေပးေသာ ေဆး မ်ား ဆက္ေသာက္ခိုင္းၿပီး၊ သင္႕ေတာ္ေသာ ေဆးမ်ာ္းကို ထပ္မံေမးလိုက္၍ သက္သာ သြားပါသည္။ ဒုတိယရက္၊ ညပိုင္း ၇ နာရီတြင္ ဆိုက္ကားတစ္စီးဆိုက္ေရာက္ၿပီး၊ အမ်ိဳးသမီးႀကီးတစ္ဦးသည္ သမီး မိန္းကေလးကို ေပြ႔ခ်ီ၍ ေရာက္ရွိလာပါ သည္။ ၉ တန္းေက်ာင္းသူျဖစ္ၿပီး၊ ေတာမွ ေက်ာင္းလာ တက္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ေရာဂါ ရာဇဝင္ကို ေမးျခင္းႏွင္႕ စမ္းသပ္စစ္ေဆး ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရာတြင္ အူအတက္ ေရာင္ေနေၾကာင္း ေတြ႔ရပါသည္။ ေနာက္ ေန့ မနက္ ၁ နာရီခန့္တြင္ အူအတက္ ကို အေရးေပၚခြဲစိတ္လိုက္ရေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ ထိုသမီးမိန္းကေလး ၂ ဦးကိုၾကည္႕ၿပီး၊ အူအတက္ေရာင္ေရာဂါ ကို သတိထားရမည္႕ေရာ၈ါတစ္ခုအျဖစ္ သိေစ၍ ေရးမိျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

(က) အူအတက္ရွိေသာေနရာ

အူအတက္သည္ ဝမ္းဗိုက္၏ ညာ ဘက္ေအာက္ပိုင္း၊ အူသိမ္ေႏွာင္းပိုင္းခ်ိဳင္႕ ေသာ ေနရာတြင္ရွိပါသည္။ခ်က္ႏွင္႕ တင္ ပါးဆံု႐ိုး၏အေပၚစြန္းထိပ္ဆက္ေသာ ေနရာ ၏ ညာဘက္ ၃ ပံု ၁ ပံုႏွင့္ ဘယ္ဘက္ ၃ ပံု ၂ ပံုဆံုေသာေနရာ (Macburney's Point) အေပၚတြင္ရွိပါသည္။ အူအတက္ သည္ အူအေသးႏွင္႕ အူမႀကီးအပိုင္းတို့ ဆက္သည္႕ အူအပိုင္းေနရာ (သို့မဟုတ္) အူပိတ္ (Caecum) ႏွင္႕ တြယ္ဆက္ေနပါ သည္။

(ခ) အူအတက္အရြယ္အစား

အူအတက္သည္ တစ္ဖက္ပိတ္ျြပန္ ပံုသ႑ာန္ျဖစ္ၿပီး၊ ျြကက္သားအလႊာ ၄ လႊာႏွင္႕ ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ထားပါသည္။ သူအတက္သည္ ၇ .၅ မွ ၁၀ စင္တီမီတာ ထိ ရွည္လ်ားၿပီး၊ အတြင္းအေခါင္းေပါက္ အရြယ္အစားသည္ ၁ မွ ၂ မီလီမီတာ အရြယ္ရွိပါသည္။

(ဂ) အူအတက္တည္ရွိေသာ ေနရာေပၚမူတည္၍ အမ်ိဳးအစားခြဲျခား ျခင္း

အူအတက္သည္ အူပိတ္၏ အေနာက္ပိုင္း (Retnocaecal) တြင္ တည္ရွိမႈသည္ ၇၄ ရာခိုင္ႏႈန္းခန့္ရွိၿပီး၊ အမ်ားဆံုးေတြ႔ရွိရပါသည္။ တင္ပါးဆံု႐ိုး အတြင္း တည္ရွိေသာ အမ်ိဳးအစား (Pelvic Type) သည္ ၂၁ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အူသိမ္ ေႏွာင္း၏ အေရွ႔ပိုင္း အမ်ိဳးအစား (Preileal Type) ၊ အူသိမ္ေႏွာင္း၏ အေနာက္ပိုင္းအမ်ိဳးအစား (Postileal type) ၊ အူပိတ္ႏွင္႕ကပ္လ်က္တည္ရွိေသာ အမ်ိဳးအစား (Paracaecal type) ႏွင္႕ အူ ပိတ္၏ေအာက္တြင္ရွိေသာ အမ်ိဳးအစား (Subcaecal type) တို့သည္ ၅ ရာခိုင္ႏႈ္း စီ ေတြ႔ရွိရပါသည္။

(ဃ) ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ အသက္ အရြယ္

အူအတက္ေရာင္ျခင္း (ACUTE APPENDICITIS) သည္ အသက္တစ္ ႏွစ္ေအာက္အရြယ္တြင္ ျဖစ္ခဲလွေသာ္ လည္း၊ မည္သည္႕အသက္အရြယ္မဆိုျဖစ္ တတ္ပါသည္။ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ မ်ားတြင္ အျဖစ္အမ်ားဆံုးျဖစ္ၿပီး၊ အသက္ ႀကီးအရြယ္မ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားႏႈန္းသည္ တျဖည္းျဖည္းေလ်ာ႕နည္းက်ဆင္းလာပါ သည္။ ေယာက်ာ္းကေလးမ်ားႏွင္႕ မိန္းကေလးမ်ားသည္ အရြယ္မေရာက္ေသး ေသာအခ်ိန္၌ ျဖစ္ပြားႏႈန္းတူညီေသာ္လည္း၊ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္တြင္ ေယာက်ာ္း ကေလးမ်ားက ပိုမိုျဖစ္ပြားတတ္ပါသည္။ အသက္ ၂၅ ႏွစ္ေနာက္ပိုင္းတြင္ မိန္းကေလးမ်ားမွ ပိုမို၍ျဖစ္ပြားတတ္ပါ သည္။

(င) အူအတက္ေရာင္ျခင္းျဖစ္ရ ေသာ အေၾကာင္းအရင္းမ်ား

အူအတက္ေရာင္ျခင္းသည္ ေရာဂါ ပိုးမႊားေၾကာင္႕ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မာလ ကာေစ႕၊ စပါးလံုး၊ ေျပာင္းဖူးေစ႕ကဲ႕သို့ေသာ ေသးငယ္သည္႕အရာဝတၴဳကေလးမ်ားအ ူ အတက္အတြင္းသို့ ဝင္ေရာက္ျခင္းေၾကာင္႕ လည္းေကာင္း၊ ေကာက္ညႇင္း၊ ဆန္စည္း (ရွမ္းဆန္)ကဲ႕သို့ေသာ အစာမေၾကလြယ္ ေသာ အစားအစာမ်ားကို စားမိ၍လည္း ေကာင္းျဖစ္တတ္ပါသည္။ အစပထမတြင္ အူအတက္၏ အတြင္း ဝမ္းေခါင္းသည္ ပိတ္သြားပါသည္။ ျပန္လည္၍ ဖြင္႕ရန္ျပဳ လုပ္ခ်ိန္တြင္ အူအတက္မွ အရည္မ်ားကို ထုတ္ေပးပါသည္။ ထိုအရည္မ်ားသည္ အူ အတက္ေရာင္ရမ္းမႈကို ျဖစ္ေစပါသည္။ အူအတက္ေရာင္လာျခင္းေၾကာင္႕၊ အူ အတက္အတြင္း၌ ဖိအားမ်ား ပိုမ်ားလာ ပါသည္။ ေသြးလႊတ္ေၾကာ၊ ေသြးျပန္ေၾကာ၊ လင္႕ (သို့မဟုတ္) ျပန္ရည္အေၾကာမ်ား ကို ဖိမိေစပါသည္။ အူအတက္တြင္ ေသြး ရရွိမႈ နည္းလာၿပီး ေရာင္ရမ္းလာပါသည္။ တျဖည္းျဖည္းႏွင္႕ ဖိအားမ်ားလာၿပီး၊ ေပါက္ထြက္မႈကို ျဖစ္ေစပါသည္။

(စ) အူအတက္ေရာင္ျခင္း လကၡဏာမ်ား

ပထမဆံုးခ်က္၏ ပတ္ပတ္လည္ လည္တြင္ ဝမ္းဗိုက္နာျခင္းကို စ၍ျဖစ္ တတ္ၿပီး၊ အူအတက္ရွိေသာ ဝမ္းဗိုက္၏ ညာဘက္ေအာက္ပိုင္း၊ အူသိပ္ေႏွာင္းပိုင္း ခ်ိဳင္႕ေသာေနရာတြင္ ေရႊ႔ေျပာင္းနာပါသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ပ်ိဳ႔ျခင္းႏွင္႕ တစ္ခါႏွစ္ခါ ေလာက္ အန္ျခင္းတို့တြဲ၍ ျဖစ္ေပၚလာပါ သည္။ အဖ်ားလည္း အနည္းငယ္ရွိတတ္ ပါသည္။ ဝမ္းလည္းခ်ဳပ္တတ္ပါသည္။ ဝမ္း ဗိုက္ျြကက္သားမ်ားသည္လည္း အလိုလို တင္းမာလာပါသည္။ ဝမ္းဗိုက္ကို ထိ၊ ကိုင္ ၍ မရေအာင္ထိ၊ နာက်င္ပါသည္။ အူ အတက္ရွိေသာ Macburney's point ေနရာကို ဖိလိုက္ေသာ အခ်ိန္တြင္ နာက်င္မႈ သိပ္မရွိဘဲ၊ လက္ကိုျပန္လႊတ္ လိုက္ေသာ အခ်ိန္တြင္ ျပင္းထန္စြာ နာက်င္မႈကို ခံစားရပါသည္။

(ဆ) အူအတက္ေရာင္ျခင္း၏ ေနာက္ဆက္တြဲလကၡဏာမ်ား

အူအတက္ေပါက္သြားပါက ဝမ္း တြင္း အေျမႇးပါးေရာင္ရမ္းျခင္း (Peritoritis) ျဖစ္ၿပီး အသက္ဆံုး႐ံႈးႏိုင္ ျခင္းကို ျဖစ္ေစပါသည္။

(ဇ) အူအတက္ေပါက္ျခင္းျဖစ္ေစ ေသာသူမ်ား

အူအတက္ေရာင္ရမ္းျခင္းကို အခ်ိန္ မီ မကုသဘဲထားပါက အူအတက္ ေပါက္ တတ္ပါသည္။ ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးခ်ိဳေရာဂါခံစား ရေနသူမ်ား၊ ကိုယ္ခံစြမ္းအားက်ဆင္းေန သူမ်ား၊ အသက္အရြယ္အလြန္အမင္းႀကီး ရင္႕သူမ်ား၊ အူအတက္သည္႕ တင္ပါးဆံု ႐ိုးအတြင္း တည္ရွိသူမ်ားႏွင္႕ ယခင္က ဝမ္းဗိုက္ကို ခြဲစိတ္မႈတစ္ခုခုခံယူဖူးသူမ်ား တြင္ ပိုမို၍ အူအတက္ေပါက္ျခင္းကို ျဖစ္ ႏိုင္ပါသည္။

(ဈ) အႀကံျပဳခ်က္

အူအတက္ေရာင္ျခင္းသည္ အျခား ဝမ္းဗိုက္အတြင္းမွျဖစ္ေသာေရာ၈ါမ်ားႏွင္႕ မွားတတ္ပါသည္။ ဝမ္းဗိုက္နာပါက တတ္ ကြ်မ္းေသာ ဆရာဝန္၊ ဆရာမမ်ားႏွင္႕ျပသ ပါ။ မိမိသေဘာျဖင္႕ ေဆးေသာက္ျခင္း၊ ဝမ္းဗိုက္ကိုႏွိပ္ျခင္း၊ ဝမ္းႏႈတ္ျခင္းမ်ား မျပဳလုပ္ပါႏွင္႕။ ဝမ္းဗိုက္နာၿပီးဆိုပါက အူအတက္မ်ား ေရာင္ရမ္းေနသလားဆို ၿပီး သတိထားရပါမည္။ အခ်ိန္မီသိရွိၿပီး၊ အူအတက္ကို ျဖတ္ထုတ္ျခင္း (Appendectomy) ျပဳလုပ္ပါက အေသ အေပ်ာက္ လံုးဝမရွိႏိုင္ပါ။ သို့ျဖစ္၍ လူတိုင္း လူတိုင္းသည္ ဝမ္းဗိုက္ထဲက အူအတက္ကေလးကို ဝမ္းဗိုက္နာတိုင္း သတိထားေစခ်င္ပါသည္။

ေဒါက္တာ ျမင့္သန္းထြန္း